Από εφέτος η πρώτη Δευτέρα κάθε Οκτωβρίου κάθε σχολικού έτους καθιερώνεται από το υπουργείο Παιδείας, στα πλαίσια των δράσεων που αφορούν το «κοινωνικό σχολείο» ως Πανελλήνια Ημέρα Σχολικού Αθλητισμού. Την ημέρα αυτή δεν θα γίνονται μαθήματα αλλά δράσεις γύρω από ένα κεντρικό «θεματικό άξονα» ευρύτερου μαθησιακού πεδίου που θα υλοποιείται μέσα από τον σχολικό αθλητισμό. Για τη εφετινή σχολική χρονιά ο θεματικός άξονας είναι «Ρατσισμός και Διαφορετικότητα, όλοι διαφορετικοί, όλοι ίσοι».
Το σχολείο μας, στα πλαίσια των δράσεων αυτών, υιοθετώντας την αντίληψη ότι παιδεία παρέχεται όχι μόνο μέσα στην τάξη μέσω της διδασκαλίας αλλά και μέσα από εκδηλώσεις και δράσεις κοινωνικού, πολιτικού, καλλιτεχνικού, επιστημονικού και οικολογικού περιεχομένου, πραγματοποίησε στις 9 Οκτωβρίου 2014 τις ακόλουθες δραστηριότητες. Στις δραστηριότητες αυτές συμμετείχε το σύνολο των εκπαιδευτικών, μαθητών/μαθητριών του σχολείου σύμφωνα με το ακόλουθο πρόγραμμα:
- Προβολή της ταινίας ??το Κύμα??
- Ανάλυση της ταινίας, συζήτηση και εξαγωγή συμπερασμάτων
- Ανάλυση των εννοιών Ρατσισμός ? Αθλητισμός ? Ολοκληρωτισμός
- Αναζήτηση της τομής των εννοιών Ρατσισμός ? Αθλητισμός ? Ολοκληρωτισμός
- Τέθηκαν ερωτήματα και καταγράφηκαν τα συμπεράσματα
- Πραγματοποιήθηκαν κινητικές δραστηριότητες, αγώνες πετοσφαίρισης και καλαθοσφαίρισης
Η ταινία το ??Κύμα??. Ο Σύλλογος διδασκόντων του σχολείου επέλεξε την ταινία ??το Κύμα?? γιατί πρόκειται για μια ταινία που έχει αφενός την αρετή της αυθεντικότητας γιατί βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα και αφετέρου την αρετή της καθολικότητας αφού τα πρόσωπα και πράγματα μπορούν να λειτουργήσουν ως σύμβολα για οποιοδήποτε χωροχρόνο. Προηγήθηκε μια σύντομη αναφορά στο θέμα της ταινίας.
Ο καθηγητής ενός σχολείου αναλαμβάνει να διδάξει στους μαθητές του το ??δεσποτισμό?? ένα πολιτικό σύστημα που απαιτεί τυφλή πειθαρχία και υπακοή στον ηγέτη, ομοιομορφία στη συμπεριφορά, συμμόρφωση στην κυρίαρχη ιδεολογία και δεν ανέχεται την ελευθερία και το σεβασμό στη διαφορετικότητα, βασικές αξίες της δημοκρατίας. Το ευρηματικό είναι ότι ο καθηγητής αντί της θεωρητικής διδασκαλίας επιλέγει τη δραματοποίηση, τη βιωματική προσέγγιση του θέματος και καλεί τους μαθητές να πρωταγωνιστήσουν μαζί του σε μια εφαρμογή του δεσποτισμού μέσα στην τάξη, να υποδυθούν δηλ. ρόλους και συμπεριφορές που υπάρχουν σε ένα δεσποτικό, απολυταρχικό καθεστώς. Έτσι, ξεκινάει ένα κατ? ουσία θεατρικό δρώμενο με θέμα το δεσποτισμό που εξελίσσεται όμως απρόοπτα και ανεξέλεγκτα, γιατί κάποιοι μαθητές ταυτίζονται μ? αυτό που υποδύονται, φανατίζονται και οδηγούνται σε πράξεις βίας ενώ ο καθηγητής υποτιμάει τον κίνδυνο να συμβούν όλα αυτά έως και λίγο πριν την κορύφωση.
Η ταινία θεωρούμε ότι αποτελεί ένα ερέθισμα για προβληματισμό σχετικά με θέματα όπως:
(α) τη σύγχυση της εικονικής με την υπαρκτή πραγματικότητα
(β) την καταλληλότητα των παιδαγωγικών μεθόδων
(γ) τους λόγους για τους οποίος κάποιος μπορεί να είναι ευάλωτος σε ακραίες μη δημοκρατικές ιδεολογίες γενικότερα και ειδικότερα κατά την εφηβεία του
(δ) τις συνέπειες που μπορεί να έχουν οι ακραίες ιδεολογίες
Ανάλυση της ταινίας και αναζήτηση των λόγων που μπορεί κάποιος να υιοθετήσει ως ιδεολογία το ρατσισμό ή τον ολοκληρωτισμό. Από τη συζήτηση προέκυψαν αρκετά συμπεράσματα μεταξύ των οποίων τα ακόλουθα:
(α) Για να νοιώσει δυνατός από την ένταξη του σε μια ομάδα αυτοαποκαλούμενων ανώτερων σε σχέση με κάποιους άλλους (δηλαδή προκειμένου να λυτρωθεί από τη δική του ανασφάλεια, τη δική του αίσθηση αδυναμίας, ανεπάρκειας, κατωτερότητας, φόβου).
(β) για να βιώσει την κοινωνικότητα, τη συντροφικότητα από την ένταξή του σε μια ομάδα ομοϊδεατών. Αυτό ισχύει για άτομα μοναχικά, ανένταχτα.
(γ) για να καλύψει το ιδεολογικό κενό του, την απουσία ιδανικών, οραμάτων και να αποκτήσει η ζωή του νόημα και στόχους, να ξεφύγει από την υπαρξιακή του ανία.
(δ) για να εκτονώσει την ενέργεια, τα άγχη, την καταπίεση της εφηβείας αλλά και τα προβλήματα οποιασδήποτε ηλικίας μέσα από δράσεις και ακτιβισμούς στο όνομα μιας ιδεολογίας (εδώ η ιδεολογία λειτουργεί ως άλλοθι που νομιμοποιεί την εκτόνωση).
(ε) από αφέλεια, ευπιστία, άγνοια, απειρία, άκριτη μίμηση, αλλά και επιστημονικές θεωρίες ανωτερότητας. Ο έφηβος δεν έχει την απαιτούμενη θωράκιση για να απορρίψει κάτι που του προβάλλεται με πειστικό ή γοητευτικό τρόπο (μυθοπλασίες, υποσχέσεις, ωραιολογίες).
(στ) για να μην υστερήσει από τους άλλους σε ένα διαμορφωμένο ρεύμα σε μια εκδηλωμένη μόδα και χάσει το παιχνίδι του ανταγωνισμού, της ισοδυναμίας, της προσαρμογής.
(η) από αντεκδίκηση, όταν το ίδιο άτομο έχει νιώσει την υποτίμηση, την αδικία, την εκμετάλλευση από άλλους στο σπίτι, από άκριτη μίμηση, παρορμητικότητα, αυθορμητισμό. Αυτά είναι χαρακτηριστικά της εφηβείας αλλά και του χαρακτήρα πολλών ανθρώπων σε κάθε ηλικία ( άτομα που ενθουσιάζονται εύκολα και πολύ ).
(θ) από τον τρόπο που διδάσκεται την ιστορία στο σχολείο (εθνοκεντρικά) ή διαπαιδαγωγείται στο σπίτι όπου προβάλλεται επίσης συχνά το πρότυπο του δυνατού του ανώτερου π.χ. ο μεγαλύτερος ηλικιακά έναντι των μικρότερων, ο μορφωμένος έναντι των αμόρφωτων.
(ι) από ωμή εκτίμηση του συμφέροντος η θεωρία της ανωτερότητας νομιμοποιεί την αδικία και εκμετάλλευση από άνθρωπο σε άνθρωπο.
(ια) από υποσυνείδητη δυσανεξία απέναντι στο διαφορετικό. Η δυσανεξία αυτή είναι φυσικό ένστικτο
Στη συνέχεια αναζητήσαμε με τους μαθητές μας την τομή των εννοιών Ρατσισμός ? αθλητισμός ? Ολοκληρωτισμός, αφού προηγούμενα ορίσαμε τις έννοιες αυτές
Ρατσισμός: είναι η θεωρία και η τάση κατηγοριοποίησης και διάκρισης των ανθρώπων σε ανώτερους και κατώτερους, φυσιολογικούς ή κανονικούς και μη, η υποτίμηση κάποιων ανθρώπων εξαιτίας ορισμένων έμφυτων ή επίκτητων χαρακτηριστικών που αποκλίνουν από τα κυρίαρχα πρότυπα και η συνακόλουθη αμφισβήτηση και καταστρατήγηση των δικαιωμάτων τους.
Ολοκληρωτισμός ? Απολυταρχία: Ο ολοκληρωτισμός, εμπεριέχει το ρατσισμό και αναδεικνύεται άλλοτε με στρατιωτικό πραξικόπημα και άλλοτε μέσω εκλογών. Έχει με βάση την ιστορική εμπειρία τα εξής χαρακτηριστικά:
α) την επιβολή μιας κυρίαρχης ιδεολογίας την οποία όποιος δεν ασπάζεται ή συμμερίζεται και διαφοροποιείται ή επιχειρεί να ασκήσει κριτική, θεωρείται αιρετικός, εχθρός της κοινωνίας και της πατρίδας και διώκεται ως καρκίνωμα που απειλεί την κοινωνία και την πατρίδα (ιδεολογικός, πολιτικός ρατσισμός) .
β) Συνδέεται με τον εθνικισμό (συνήθως επιβάλλεται με το πρόσχημα της σωτηρίας του Έθνους και συχνά θεωρεί το εκάστοτε Έθνος ανώτερο σε σχέση με άλλα έθνη), κατηγοριοποιεί τους πολίτες σε φίλους και εχθρούς της πατρίδας (πατριωτικός ρατσισμός) και τα έθνη σε ανώτερα και κατώτερα (εθνικός ρατσισμός).
γ) Συνδέεται με τη θεωρία της φύσει ανωτερότητας κάποιων έναντι της φύσει κατωτερότητας των λαϊκών στρωμάτων στα οποία δεν αναγνωρίζει το δικαίωμα να εκλέγουν τους φορείς της εξουσίας όπως γίνεται στα δημοκρατικά καθεστώτα. Παράλληλα, συνδεόμενος με τον εθνικισμό θεωρεί όλα τα εθνικά στοιχεία ενός λαού π.χ. θρησκεία, γλώσσα, χρώμα, φυλετική προέλευση, ιστορία, παράδοση, πολιτισμό ανώτερα από τα αντίστοιχα άλλων εθνών προάγοντας το θρησκευτικό και άλλους αντίστοιχους ρατσισμούς ως προς τη φυλετική προέλευση, το χρώμα, τον πολιτισμό, ?.
δ) Πρεσβεύει την απόλυτη πειθαρχία, την τυφλή υπακοή, τη συντηρητική ηθική προάγοντας το ρατσισμό μεταξύ αντρών και γυναικών, ενήλικων και νέων, εξουσίας και λαού, ανώτερων και κατώτερων στην κοινωνική και πολιτική δομή, των συμμορφούμενων στην κυρίαρχη ηθική και αποκλινόντων.
Αθλητισμός Ας αναφερθούμε τώρα στον αθλητισμό ανατρέχοντας στην κοιτίδα του αθλητισμού την Αρχαία Ελλάδα. Οι αρχαίοι Έλληνες σε τακτά χρονικά διαστήματα συναντιόνταν στην Ολυμπία, τη Νεμέα, τον Ισθμό της Κορίνθου και τους Δελφούς για να γιορτάσουν τους αντίστοιχους Πανελλήνιους αθλητικούς αγώνες. Την περίοδο των αγώνων παραμέριζαν τις πόλεις ? κράτη στις οποίες ζούσαν, τη διαφορετικότητα ως προς τη φυλετική προέλευση π.χ Ιωνική ή Δωρική, ως προς το πολίτευμα π.χ. δημοκρατία ή ολιγαρχία, έκαναν εκεχειρία σε τυχόν πολέμους μεταξύ τους και έστελναν τους αθλητές τους στους αγώνες. Έτσι, οι πανελλήνιοι αγώνες αναδείχθηκαν σε σύμβολο ενότητας, ειρηνικής συνύπαρξης, υπέρβασης της διαφορετικότητας. Οι αθλητές μέσα στο στάδιο με μόνο εφόδιο τη μυϊκή τους δύναμη και αντοχή, την προηγούμενη σωματική άσκηση και το ψυχικό τους σθένος συναγωνίζονταν για τη νίκη χωρίς διακριτικά καιν προνόμια που πήγαζαν από τη διαφορετικότητα τους. Οι αγώνες όπως είπαμε ήταν ένα σύμβολο ενότητας, ειρηνικής συνύπαρξης, υπέρβασης της διαφορετικότητας, ένας θαυμασμός και ύμνος στον άνθρωπο γενικά που στην ουσία του πέρα και πίσω από την εθνική ταυτότητα, το χρώμα, τη φυλή, το φύλο υη θρησκεία, την καταγωγή, το όποιο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του είναι ταυτόσημος, κάτι που δεν δέχεται ο ρατσισμός και ο ολοκληρωτισμός.
Ο κύκλος των συζητήσεων έκλεισε με τα παρακάτω ερωτήματα:
- Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της σχέσης και σύνθεσης των σύγχρονων κοινωνιών;
- Πιστεύετε ότι, ο ρατσισμός ως θεωρία και στάση έχει λογικό και επιστημονικό έρεισμα;
- Πως πιστεύετε ότι δημιουργείται ο ρατσισμός;
- Ποιές συνέπειες έχει;
- Έχετε νοιώσει ποτέ οι ίδιοι υποτιμημένοι από κάποιον που θεωρούσε τον εαυτό του ανώτερο σας και ποια αισθήματα σας δημιουργήθηκαν;
- Θεωρείται ότι η διαφορετικότητα των ανθρώπων είναι απειλή;
- Πως θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί;
- Οποιαδήποτε παιδεία;
Συμπεράσματα
Οι μαθητές μας ύστερα από διεξοδική συζήτηση κατέληξαν στα εξής συμπεράσματα: Τα χαρακτηριστικά της σχέσης και σύνθεσης των σύγχρονων κοινωνιών είναι η παγκοσμιοποίηση και η πολυπολιτισμικότητα. Ο ρατσισμός ως θεωρία και στάση δεν έχει λογικό και επιστημονικό έρεισμα. Είναι ανορθολογική, στερεοτυπική πεποίθηση. Ο ρατσισμός δημιουργείται α) από οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα ώστε να νομιμοποιείται η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, (β) από την άγνοια και την απαιδευσία που δαιμονοποιούν το διαφορετικό, (γ) από επιβίωση των στερεοτύπων του παρελθόντος και (δ) από υποσυνείδητη δυσανεξία και φοβία απέναντι στο διαφορετικό. Οι συνέπειες που έχει είναι (α) η υποτίμηση κάποιων ανθρώπων, η αμφισβήτηση και καταστρατήγηση των δικαιωμάτων τους, (β) η περιθωριοποίηση, η γκετοποίηση, ο κοινωνικός αποκλεισμός, (γ) η έλλειψη ευκαιριών για επιβίωση, ολοκλήρωση και ευτυχία των θυμάτων του, (δ) η αμφίδρομη βία από και προς τους θύτες και τα θύματα και (ε) η καταστροφή της κοινωνικής συνοχής και παγκόσμιας ειρήνης. Στο ερώτημα αν οι ίδιοι έχουν νοιώσει υποτιμημένοι από κάποιον που θεωρούσε τον εαυτό του ανώτερο σας και ποια αισθήματα τους δημιουργήθηκαν η απάντηση ήταν ναι και τα συναισθήματα ήταν βαθιά λύπη, καταπίεση, αδικία, οργή. Οι μαθητές δεν θεωρούν ότι η διαφορετικότητα των ανθρώπων είναι απειλή αλλά σημαντικός παράγοντας που εμπλουτίζει τον ανθρώπινο πολιτισμό. Ο ανθρώπινος πολιτισμός θα ήταν πολύ πιο φτωχός αν δεν υπήρχε η διαφορετικότητα. Η παιδεία και συγκεκριμένα η παιδεία που εστιάζει στην πνευματική και ηθική ολοκλήρωση του ανθρώπου και δεν επικεντρώνεται μόνο στη μετάδοση εξειδικευμένων επιστημονικών γνώσεων και επαγγελματικών εφοδίων είναι αυτή με την οποία μπορεί να αντιμετωπιστεί ο ρατσισμός.
Το συντονισμό της εκδήλωσης είχε η Διευθύντρια κ. Κοτρόζου Αικατερίνη (ΠΕ04.01), το συντονισμό της συζήτησης και την επιμέλεια των κειμένων είχε η κ. Γκίκα Ευαγγελία (ΠΕ02).
